آزمایش نفوذ مایع (PT) یا آزمایش نفوذ رنگ که به اختصار آزمایش نفوذ شناخته می‌شود، شامل استفاده از مایعی است که با خاصیت مویینگی و قرارگیری بر روی سطوح ناپیوسته جوش، محل ترک‌ها و تخلخل‌های سطحی را نمایان می‌سازد.
جوش‌ها به منظور کنترل کیفیت و مطابقت با الزامات آیین‌نامه‌ای مورد بازرسی و آزمایش قرار می‌گیرند. عیب‌ها و مشکلات جوش، به طور کلی به دو حالت عیب‌های سطحی و عیب‌های عمقی تقسیم‌بندی می‌شوند. عیب‌های سطحی شامل عیب‌های ظاهری، ابعادی و ترک‌های سطحی است. تخلخل و ترک‌های عمقی جزو عیب‌های عمقی می‌باشند.
ناب‌سیویل؛ آزمایش‌های جوش در دو حالت کلی تست‌های مخرب و تست‌های غیرمخرب انجام می‌شوند. آزمایش مخرب شامل خارج کردن قطعه و نمونه‌برداری مکانیکی از جوشکاری مورد نظر و سپس اعمال نیرو و اندازه‌گیری پاسخ نمونه به نیروی وارده است. در این حالت به دلیل نمونه‌برداری، جوش قابلیت کاربری را از دست می‌دهد. آزمایش غیر مخرب بر روی جوش و در محل قرارگیری انجام می‌شود و در آن نیازی به تخریب جوش نیست. بعد از آزمایش غیرمخرب در صورت نیاز، جوش تعمیر می‌شود و یا به طور کلی برداشته شده و مجددا جوشکاری انجام می‌شود. روش‌های بسیاری از آزمایش‌های غیر مخرب جوش وجود دارد ولی برای سازه‌های فولادی تنها چند روش معمول همچون آزمایش چشمی (VT)، آزمایش ابعادی، آزمایش نفوذ (PT)، آزمایش ذرات مغناطیسی (MT)، آزمایش فراصوت (UT)، آزمایش پرتونگاری (RT) و … کاربرد دارند. در این مطلب به معرفی آزمایش نفوذ خواهیم پرداخت.
آزمایش نفوذ مایع (PT)
آزمایش نفوذ مایع (PT) یا آزمایش نفوذ رنگ که به اختصار آزمایش نفوذ شناخته می‌شود، شامل استفاده از مایعی است که با خاصیت مویینگی و قرارگیری بر روی سطوح ناپیوسته جوش، محل ترک‌ها و تخلخل‌های سطحی را نمایان می‌سازد. بنابراین آزمایش نفوذ برای تشخیص ترک‌های سطحی جوش به کار می‌رود.
مراحل انجام آزمایش نفوذ رنگ
آزمایش نفوذ رنگ در جوش در پنج مرحله انجام می‌گیرد :
مرحله اول : تمیز کردن محل مورد نظر آزمایش. این کار با استفاده از مواد شوینده انجام می‌گیرد. ابتدا مواد شوینده را روی دستمال پاشیده و سپس با دستمال محل مورد نظر کاملا تمیز می‌گردد.
مرحله دوم : استفاده از مایع نافذ. در این قسمت مایع نافذ که معمولا قرمز رنگ است، مستقیما روی محل مورد نظر پاشیده می‌شود. ۵ تا ۱۰ دقیقه زمان لازم است تا مایع نافذ در ترک‌های احتمالی نفوذ کند. غلظت مایع نافذ به گونه‌ای است که در ترک‌های سطحی غیرمجاز وارد می‌شود.
مرحله سوم : تمیز کردن مجدد محل آزمایش. در این قسمت ماده نافذ از روی قطعه حذف می‌شود ولی مقداری از آن که در ترک‌ها نفوذ کرده به هیچ وجه از بین نخواهد رفت.
مرحله چهارم : استفاده از مایع آشکارساز (Developer Liquid). مایع آشکارساز به طور مستقیم روی قطعه پاشیده می‌شود. به طور معمول این مایع سفید است و بعد از اسپری شدن سریع خشک می‌شود و به پودر تبدیل می‌گردد.
مرحله پنجم : آشکار شدن ترک‌ها. پودر سفید آشکارساز به تدریج مایع نافذ قرمز رنگ در ترک‌ها را به خود جذب می‌کند و با مشاهده چشمی محل ترک‌ها با تغییر رنگ مشخص می‌شود.
روش دیگری نیز برای تست نفوذ قابل اجرا می‌باشد که مراحل اول تا سوم آن مشابه حلت قبل است. ولی مایع نافذ در آن به نور حساس بوده و نور را منعکس می‌کند و به همین دلیل دیگر نیازی به استفاده از مایع آشکارساز نیست. بعد از پاشیده شدن مایع نافذ و تمیز کردن قطعه، به وسیله تابش نور (نور مهتابی) ترک‌ها رویت می‌شوند.
مزایا و معایب آزمایش نفوذ
آزمایش نفوذ آزمایشی ساده و ارزان است، محل و اندازه تقریبی ترک را نمایش داده و در آن محدودیت جنس ماده وجود ندارد. ولی در اجرا به دقت بالایی نیاز دارد و اغلب به صورت نادرست استفاده می‌شود. باید دقت داشت که تمامی مراحل به درستی انجام شود و زمان کافی برای نفوذ در نظر گرفته شود. یک اشتباه کوچک می‌تواند تفسیر متفاوتی از آزمایش را به همراه داشته باشد. در این آزمایش گاهی ترک‌های عریض و کم عمق تشخیص داده نمی‌شوند و برای جوش سربالا نیز کاربرد ندارد.
آزمایش نفوذ بسیار کند است (به دلیل مراحل زیاد و زمان لازم برای نفوذ مایع) و می‌تواند باعث کثیفی محیط کار شود. به همین دلایل امروزه آزمایش نفوذ کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تذکر مهم : در هنگام انجام این آزمایش لازم است از دو یا سه لایه دستکش استفاده کنیم زیرا مایع نافذ به راحتی وارد منافذ پوست شده و ممکن است به پوست آسیب برساند.
